Hugo de Jonge stopte donderdag 10 december onverwacht als lijsttrekker van CDA voor de Tweede Kamer verkiezingen van 17 maart 2021.

In een brief aan de leden van het CDA schrijft De Jonge: ‘Ik wil de partij en het coronadossier niet tekort doen. Sinds de zomer zag ik wel dat de debatten politieker werden in de Tweede Kamer en dat ik ook als lijsttrekker werd aangesproken. Dat leidt af en dat is niet goed.’ De Jonge zegt verder dat het hem niet lukt ‘alle tijd en energie aan de partij te besteden’

De uitslag was nooit helemaal onomstreden in het CDA. Uitdager Pieter Omzigt behaalde zoveel steun dat de indruk van een sterk verdeeld CDA achterbleef. In zijn overwinningsspeech riep winnaar Hugo de Jonge de runner up maar meteen uit tot running mate om op die manier Omzigt aan zich te binden.

Hugo de Jonge beschikt over uitzonderlijk sterke sociale vaardigheden. Als hij de zaaltjes in was gegaan was hij er vast in geslaagd een groot deel van de verdeelde partij achter zich te verenigingen. Maar de zaaltjes zijn dicht door corona en als coronaminister wordt al zijn tijd opgeslokt door de bestrijding van het virus.

Als chef corona is hij kwetsbaar voor slecht nieuws. Daar komt bij dat De Jonge een neiging heeft grote beloften te doen om die later niet te kunnen waarmaken. Er ontstaat dan het beeld van een minister van grote woorden en kleine daden. Die perceptie veranderd in realiteit.

Tegelijk is De Jonge de meest zichtbare CDA’er. De corona persco’s worden door miljoenen bekeken. Het is een podium dat Mark Rutte alleen met chef Corona Hugo de Jonge deelt. Andere lijsttrekkers zullen regelmatig jaloers zijn op het podium dat Rutte en De Jonge hebben.

Het is een positie die zowel voordelen als nadelen heeft. Deze zichtbaarheid maakt het tegelijk lastig om kritiek op Rutte te hebben. Het is zeer moeilijk voor De Jonge om te onderscheiden van Rutte. Hoe voer je campagne tegen de VVD terwijl er tussen de minister-president en de minister van volksgezondheid een perfecte eenheid moet zijn. Campagne voeren doe je door het met elkaar oneens te zijn, maar een succesvol coronabeleid laat geen ruimte voor de twee meest prominente bestuurder om openlijk van mening te verschillen.

Wie nu?

Het CDA heeft een nieuwe lijsttrekker nodig. Pieter Omzigt was de nummer twee en ligt dus voor de hand. Omtzigt is een uitstekende parlementariër. De perfecte man voor het CDA mocht de partij de partij in oppositie zijn. Maar hij is een solo artiest. Een slechte teamspeler, geen ervaring met leiding geven. Een beetje stug, maar hij heeft ambitie, evenals Mona Keijzer. De fanatieke steun in de partij voor Omtzigt is bijna even groot als de weerzin tegen hem.

Wopke Hoekstra was lang de torenhoge favoriet. Ministers van financiën zijn in Nederland vaak populair. Iets in onze calvinistische cultuur roept onze liefde op voor zuinige rekenmeesters. Wopke Hoekstra’s harde optreden in Europa om de invoering van Eurobonds maakte hem met name in Italië en Spanje weinig geliefd. Dat optreden liet aan veel mensen in Nederland en in het CDA juist zien dat je Hoekstra om een boodschap kunt sturen en dat hij verantwoord omgaat met Nederlands belastinggeld.

Toen het CDA een verkiezingen voor het lijsttrekkerschap aankondigde, ging Hoekstra dat gevecht uit de weg. Deinsde terug voor de confrontatie met ambitieuze CDA’ers als Mona Keijzer en Hugo de Jonge. Als Wopke toen Ja had gezegd, dan hadden andere kandidaten zich daardoor laten afschrikken. Van Pieter Omzigt is bekend dat hij zich kandideerde juist omdat Hoekstra niet mee deed. Omzigt vond terecht dat de leden een keuze verdienden in wie hun lijsttrekker zou zijn.

Wopke Hoekstra ontbreekt het aan vechtlust, aan die Wille zur Macht

Als het lijsttrekkerschap Hoekstra nu op een presenteerblaadje wordt aangeboden, zal hij het mogelijk alsnog aannemen. Het is nu eenmaal eervol als redder in nood aan te treden, maar het maakt Hoekstra minder geloofwaardig als leider. In juni verklaarde Hoekstra meer ‘bestuurder dan een beroepspoliticus’ te zijn. Politieke strijd om macht en om ideeën bij het beroep van politicus. Hoekstra ging een beetje debat met concurrenten binnen zijn eigen partij uit de weg. Dat is veelzeggend. Wat belooft dat als de strijd gaat om de Tweede Kamer?

Een interne strijd om het leiderschap sterkt en hard de lijsttrekker. De huidige premier is een sterk voorbeeld van dit argument. De strijd tussen Rita Verdonk en Mark Rutte verscheurde bijna de VVD, maar het zorgde ook dat Rutte de onbetwiste leider van de partij werd. Een interne verkiezing is een goede manier om in aanraking te komen met alle haarvaten van de partij. Als leider leer je wat belangrijk is voor de leden en andersom leren de leden wat voor mens hun politiek leider is.

Hoekstra wilde niet gekozen worden als lijsttrekker, hij wilde gekroond worden. Een partij kan daar natuurlijk voor kiezen, maar het is niet meer van deze tijd. Job Cohen werd door de PvdA op het schild gehesen als grote verlosser. Republicans fall in line, Democrats fall in love, zei Barack Obama’s oud-chefstaf Rahm Emmaunel al eens over de adoratie die links soms ontwikkelt. Dat credo gaat ook op de links in Nederland. Er werden verwachtingen geschept die de arme Cohen nooit kon inlossen. Het ontnam Cohen ook de kans zich te bekwamen in het politieke spel.

Met verkiezingen op 17 maart ontbreekt nu de tijd voor een nieuwe lijsttrekker verkiezing. Het zou de partij ook in chaos gooien.

Het is aan de partijbaronnen en aan de troonpretendenten om tot een verstandshuwelijk te komen. Hoekstra en Omzigt, de partijvoorzitter enkele anderen moeten er onderling uit komen wie nummer 1 op de lijst wordt.

Siepko Laméris